Geplaatst op: 15-10-2023

De Katholieke sociale leer (1) 

Misschien hebt u gehoord van de priester Adolf Daens? In 1992 kwam de film “Daens” uit over het leven van deze bijzondere pastor. Deze film heeft op mij als 14-jarige veel indruk gemaakt. Adolf Daens was een Vlaamse priester, geboren in 1839. Hij kwam uit een familie die het, voor die tijd, redelijk goed had. Hij kon goed leren en mocht studeren. Het was de tijd van de industriële revolutie.

Hij begon bij de paters Jezuïeten, werd in 1873 diaken en later priester gewijd voor het bisdom Gent. Daens was geen gemakkelijk man. Wispelturig, onrustig. Eenmaal priester bekleedde hij een hoop functies; leraar aan school, kapelaan, privéleraar voor rijke kinderen, activist, politicus en zelfs parlementslid.

Anders dan in Nederland was België in die tijd overwegend katholiek met een sterke Katholieke Partij. Deze partij koos in haar standpunten meestal de kant van de adel, grootgrondbezitters en fabrikanten. Het was geen partij voor het volk. Er was nog geen algemeen stemrecht (alleen de rijken hadden stemrecht), het “gewone volk” had geen inspraak. In die tijd waren er weinig sociale rechten. Arbeiders en boeren leefden vaak in (grote) armoede. Heel lage salarissen, slechte behuizing, geen toegang tot gezondheidszorg, kinderarbeid, weinig tot geen onderwijs, geen sociale verzekeringen. In ons eigen land was het in die tijd niet veel beter. Denk de slechte omstandigheden in het veen en de textiel. Als men in die tijd hulp nodig had was men vaak aangewezen op particuliere initiatieven; rijke mensen met een sociaal hart of kloosterordes die hulp aanboden.

Daens werd zich meer en meer bewust van de grote onrechtvaardigheid in de overwegend christelijke samenleving van toen. Daens ging zich steeds meer in het lot van de straatarme arbeiders interesseren en richtte een partij op: De Christene Volkspartij. Deze partij nam de pauselijke encycliek Rerum Novarum (een belangrijk Pauselijk schrijven) als inspiratiebron.

De schrijver van deze encycliek, Paus Leo 13^e was zich heel bewust van de onrechtvaardige leefomstandigheden van vele arbeiders en boeren van die tijd. In Rerum Novarum schetst de Paus de contouren van een katholieke sociale leer. Later wordt deze katholieke sociale leer meer uitgewerkt en verdiept.

De uitgangspunten van deze leer waren o.a. (1)een rechtvaardig loon, waar je van kunt leven, (2) het recht op eigendom, (3)solidariteit met de zwakken, (4)het recht je te verenigen, bijvoorbeeld in een vakbond die voor jou rechten opkomt. Ook was dit pauselijk schrijven een aanval op het kapitalisme en communisme.

In een later artikel zal ik dieper ingaan op het ontstaan van - wat wel eens genoemd wordt - het best bewaarde geheim van de katholieke kerk: haar sociale leer.                                                                    Diaken Niek Nijhuis